Solunum
ve kalp durması nedir?
Solunum
durması: Solunum hareketlerinin durması nedeniyle
vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalmasıdır. Hemen yapay
solunuma başlanmaz ise bir süre sonra kalp durması meydana gelir.
Kalp
durması: Bilinci kapalı kişide kalp atımının
olmaması durumudur. Kalp durmasına en kısa sürede müdahale edilmezse dokuların
oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur.
Kişide solunumun olmaması, bilincin
kapalı olması, hiç hareket etmemesi ve uyaranlara cevap vermemesi kalp
durmasının belirtisidir.
Temel
Yaşam Desteği nedir?
Yaşam kurtarmak amacı ile hava yolu
açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum
ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan
pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir.
YETİŞKİNLERDE
DIŞ KALP MASAJI VE YAPAY SOLUNUMUN
BİRLİKTE
UYGULANMASI
1- Kendisinin ve
hasta/yaralının güvenliğinden emin olunur,
2- Hasta/yaralının
omuzlarına dokunup “iyi misiniz?” diye
sorularak bilinci kontrol edilir; eğer bilinci yok ise:
3- Çevreden yüksek
sesle yardım çağrılır; 112 aratılır;
4- Hasta/yaralı sert
bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır,
5- Hasta/yaralının
yanına diz çökülür,
6- Hasta/yaralının
boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır,
7- Hasta/yaralının
ağız içi kontrol edilir; görünen yabancı cisim var ise çıkartılır,
8- Hava yolunu açmak
için bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene
kemiğinin üzerine yerleştirilir,
9- Çene kemiğinin
uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından
bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir; hastaya baş geri çene yukarı pozisyonu verilir,
10- Hasta/yaralının
solunum yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset
yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir:
·
Göğüs
kafesinin solunum hareketlerine bakılır,
·
Eğilip,
kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs
üzerine hafifçe yerleştirilerek hissedilir.
11- Hasta/ yaralının
solunumu yok ise,
12- Çevrede başka kimse
yok ve ilkyardımcı yalnız ise, kendisi 112’yi arar,
13- Hasta/ yaralıya kalp basısı uygulamak için göğüsün
merkezine bir elin topuğu yerleştirilir
(göğüs kemiğinin alt yarısına),
14- Diğer el bu elin
üzerine yerleştirilir,
15- Her iki elin
parmakları birbirine kenetlenir,
16- Ellerin parmakları
göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsekler bükülmeden, göğüs kemiği üzerine
vücuda dik olacak şekilde tutulur,
17- Göğüs kemiği 5 cm
aşağı inecek şekilde ( yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30
kalp basısı uygulanır, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde
ayarlanır,
18- Baş geri çene
yukarı pozisyonu tekrar verilerek hava yolu açıklığı sağlanır,
19-
Alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağını
kullanarak hasta/ yaralının burnu kapatılır,
20- Normal bir soluk
alınır, baş
geri çene yukarı pozisyonunda iken hasta/yaralının ağzını içine alacak şekilde
ağız yerleştirilir,
21- Hasta /yaralının
göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 nefes verilir,
havanın geriye çıkması için zaman verilir,
22- Hasta/ yaralıya 30
kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır, (30;2)
23- Temel yaşam
desteğine hasta/yaralının yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar
kesintisiz devam edilir.
ÇOCUKLARDA
(1-8 YAŞ) DIŞ KALP MASAJI VE YAPAY SOLUNUMUN BİRLİKTE UYGULANMASI
1- Kendisinin ve
çocuğun güvenliğinden emin olunur,
2- Çocuğun omuzlarına
dokunup “iyi misiniz?” diye sorularak bilinci
kontrol edilir; eğer bilinci yok ise:
3- Çevreden yüksek
sesle yardım çağrılır; 112 aratılır;
4- Çocuk sert bir
zemin üzerine sırt üstü yatırılır,
5- Çocuğun yanına diz
çökülür,
6- Çocuğun boynunu ve
göğsünü saran giysiler açılır,
7- Ağız içi gözle
kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise
çıkartılır,
8- Hava yolunu açmak
için bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene
kemiğinin üzerine yerleştirilir,
9- Çene kemiğinin
uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından
bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir; çocuğa baş geri çene yukarı pozisyonu verilir,
10- Hasta/yaralının
solunum yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset
yöntemiyle 10 saniye süre ile
kontrol edilir:
·
Göğüs
kafesinin solunum hareketlerine bakılır,
·
Eğilip,
kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs
üzerine hafifçe yerleştirilerek hissedilir.
11- Solunum yok ise;
alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağını kullanarak çocuğun burnu kapatılır,
12-Baş
geri çene yukarı
pozisyonunda iken çocuğun ağzını içine alacak şekilde ağız yerleştirilir,
13- Çocuğun göğsünü
yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 nefes verilir, havanın
geriye çıkması için zaman verilir,
14- Kalp basısı uygulamak için göğüsün merkezine bir elin
topuğu yerleştirilir, (göğüs kemiğinin
alt yarısına) (çocuk yetişkin
görünümündeyse yetişkinlerde olduğu gibi iki el ile kalp basısı uygulanır ),
15- Elin parmakları
göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsek bükülmeden, göğüs kemiği üzerine
vücuda dik olacak şekilde tutulur,
16- Göğüs kemiği 5 cm
aşağı inecek şekilde ( yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30
kalp basısı uygulanır, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde
ayarlanır,
17- Çocuğa 30 kalp
masajından sonra 2 solunum yaptırılır (30;2) ,
18- İlkyardımcı yalnız
ise; 30;2 göğüs basısının 5 tur
tekrarından sonra 112’yi kendisi arar,
19- Temel yaşam
desteğine çocuğun yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar
kesintisiz devam edilir.
BEBEKLERDE
(0–12 AY) DIŞ KALP MASAJI VE YAPAY SOLUNUMUN BİRLİKTE UYGULANMASI
1- Kendisinin ve
bebeğin güvenliğinden emin olunur,
2- Ayak tabanına
hafifçe vurarak bilinci kontrol edilir; eğer bilinci yok ise,
3- Çevreden yüksek
sesle yardım çağrılır; 112 aratılır;
4- Bebek sert bir
zemin üzerine sırt üstü yatırılır,
5- İlkyardımcı temel
yaşam desteği uygulayacağı pozisyonu alır (yerde uygulama yapacak ise diz
çöker, masa v.b. yerde uygulama yapacak ise ayakta durur),
6- Bebeğin boynunu ve
göğsünü saran giysiler açılır,
7- Ağız içi gözle
kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise
çıkartılır,
8- Hava yolunu açmak
için, bir el bebeğin alnına, diğer elin iki parmağı çene
kemiğine koyulup baş hafifçe yukarı geri itilerek eğilir, baş geri çene yukarı
pozisyonu verilir,
9- Bebeğin solunum
yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset
yöntemiyle 10 saniye süre ile
kontrol edilir:
·
Göğüs
kafesinin solunum hareketlerine bakılır,
·
Eğilip,
kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs
üzerine hafifçe yerleştirilerek hissedilir,
10- Solunum yoksa
ağız dolusu nefes alınır ve ağız bebeğin ağız ve burnunu içine alacak şekilde
yerleştirilir,
11-Bebeğin göğsünü
yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 solunum verilir, havanın
geriye çıkması için zaman verilir,
12- Kalp basısı
uygulamak için bebeğin (iki meme başının altındaki hattın ortası göğüs
merkezini oluşturur) göğüs merkezi belirlenir,
13- Bir elin orta ve
yüzük parmağı bebeğin göğüs merkezine yerleştirilir,
14- Göğüs kemiği 4 cm
aşağı inecek şekilde ( yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30
kalp basısı uygulanır, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde
ayarlanır,
15- Bebeğe 30 kalp
masajından sonra 2 solunum yaptırılır (30;2) ,
16- İlkyardımcı yalnız ise; 30;2 göğüs basısının 5 tur tekrarından sonra
112’yi kendisi arar,
17- Temel yaşam
desteğine bebeğin yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar
kesintisiz devam edilir.
Hava yolu tıkanıklığı
nedir?
Hava yolunun, solunumu
gerçekleştirmek için gerekli havanın geçişine engel olacak şekilde
tıkanmasıdır. Tıkanma tam tıkanma ya da kısmi tıkanma şeklinde olabilir.
Hava
yolu tıkanıklığı belirtileri nelerdir?
Kısmi
tıkanma belirtileri:
Ø Öksürür,
Ø Nefes
alabilir,
Ø Konuşabilir.
Bu durumda hastaya dokunulmaz,
öksürmeye teşvik edilir.
Tam
tıkanma belirtileri:
Ø Nefes alamaz,
Ø Acı
çeker, ellerini boynuna götürür,
Ø Konuşamaz,
Ø Rengi
morarmıştır.
Bu durumda Heimlich Manevrası
(=Karına bası uygulama) yapılır.
Bilinci
yerinde tam tıkanıklık olan kişilerde Heimlich Manevrası (=Karına bası
uygulama)nasıl uygulanır?
Ø Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir,
Ø Hastanın
yanında veya arkasında durulur,
Ø Bir
elle göğsü desteklenerek öne eğilmesi sağlanır,
Ø Diğer
elin topuğu ile hızla 5 kez sırtına ( kürek kemikleri arasına) süpürür tarzda
vurulur,
Ø Tıkanıklığın
açılıp açılmadığına bakılır, açıldıysa işlem durdurulur,
Ø Tıkanıklık açılmadıysa heimlich manevrası
yapılır;
Ø Hastanın
arkasına geçip sarılarak gövdesi kavranır,
Ø Bir
elin başparmağı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yumruk
yaparak konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır,
Ø Kuvvetle
arkaya ve yukarı doğru bastırılır,
Ø Bu
hareket 5 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır,
Ø Tıkanıklık
açılmadıysa tekrar sırtına vurulur,
Ø Bu
işlemler 5’er kez olacak şekilde dönüşümlü olarak tekrarlanır,
Ø Hastanın
bilinci kapanırsa, sert zemin üzerine yatırılır,
Ø Tıbbi
yardım istenir (112),
Ø Temel
yaşam desteği uygulanır.
Bebeklerde
tam tıkanıklık olan hava yolunun açılması (*):
Ø Bebek
ilkyardımcının bir kolu üzerine ters olarak yatırılır,
Ø Başparmak
ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesi kavranarak boynundan tutulur ve
yüzüstü pozisyonda öne doğru eğilir,
Ø Baş
gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur,
Ø 5
kez el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına
hafifçe vurulur,
Ø Diğer
kolun üzerine başı elle kavranarak sırtüstü çevrilir,
Ø Yabancı
cismin çıkıp çıkmadığına bakılır,
Ø Çıkmadıysa
başı gövdesinden aşağıda olacak şekilde tutulur,
Ø 5
kez iki parmakla göğüs basısı uygulanır,
Ø Yabancı
cisim çıkana kadar devam edilir,
Ø Tıbbi
yardım istenir (112).
Kısmi
tıkanıklık olan kişilerde nasıl ilkyardım uygulanır?
Ø Eğer kişinin hava
yolunda yeterli hava giriş çıkışı mevcutsa, kazazede öksürmeye teşvik edilmeli,
yakından izlenmeli ve başka bir girişimde bulunulmamalıdır. Kazazedenin henüz
ayakta durabildiği bu dönemde onun arka tarafında yer alınmalıdır,
Ø Bu
durumda, kazazede öncelikle bulunduğu pozisyonda bırakılmalıdır,
Ø Kazazedenin
solunum ve öksürüğü zayıflarsa ya da kaybolursa ve morarma saptanırsa derhal
girişimde bulunulmalıdır,
Ø Belirgin
bir yabancı cisim, yerinden çıkmış veya gevşemiş takma dişleri varsa bunlar
yerinden çıkarılır,
Ø Eğer
yabancı cisim görülemiyorsa ve hastanın durumu kötüye gidiyorsa yukarıda tam
tıkanmada anlatılan uygulamalara başlanır.