Kanama
nedir?
Damar bütünlüğünün bozulması sonucu
kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına doğru) doğru akmasıdır. Kanamanın
ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır:
Ø Kanamanın
hızı,
Ø Vücutta
kanın aktığı bölge,
Ø Kanama
miktarı,
Ø Kişinin
fiziksel durumu ve yaşı.
Kaç
çeşit kanama vardır?
Vücutta kanın
aktığı bölgeye göre 3 çeşit kanama vardır:
Dış kanamalar: Kanama yaradan
vücut dışına doğru olur.
İç kanamalar: Kanama vücut
içine olduğu için gözle görülemez.
Doğal deliklerden olan kanamalar: Kulak,
burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır.
Damar tipine göre
ise: Kanama arter (atardamar), ven (toplardamar) ya da kılcal damar kanaması
olabilir. Atar damar kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik
akar ve açık renklidir. Toplardamarkanamaları
ise koyu renkli ve sızıntı şeklindedir. Kılcal damar kanaması küçük kabarcıklar
şeklindedir.
Kanamanın
değerlendirilmesinde, şok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.
Vücutta
baskı uygulanacak noktalar nelerdir?
Ataradamar kanamalarında kan basınç
ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle, kısa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür
kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın
olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır. Vücutta bu amaç için
belirlenmiş baskı noktaları şunlardır:
1-Boyun :
Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri
2-Köprücük
kemiği üzeri :
Kol atardamarı baskı yeri
3-Koltukaltı :
Kol atardamarı baskı yeri
4-Kolun
üst bölümü :
Kol atardamarı baskı yeri
5-Kasık :
Bacak atardamarı baskı yeri
6-Uyluk :
Bacak atardamarı baskı yeri
Kanamalarda ilk yardım uygulamaları nelerdir?
Dış kanamalarda ilk yardım:
Ø İlk yardımcı
kendini tanıtır ve hasta yaralı sakinleştirilir,
Ø Hasta/
yaralı sırt üstü yatırılır,
Ø Hasta/yaralının
durumu değerlendirilir (ABC),
Ø Tıbbi
yardım istenir (112),
Ø Yara
ya da kanama değerlendirilir,
Ø Kanayan
yer üzerine temiz bir bezle bastırılır,
Ø Kanama
durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır,
Ø Gerekirse
bandaj ile sararak basınç uygulanır,
Ø Kanayan
yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır,
Ø Kanayan
bölge yukarı kaldırılır,
Ø Çok
sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç
koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına
baskı uygulamak yeterli olmuyorsa boğucu sargı (turnike) uygulanır,
Ø Kanayan
bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür,
Ø Şok
pozisyonu verilir,
Ø Yapılan
uygulamalar ile ilgili bilgiler (boğucu sargıuygulaması
gibi) hasta/yaralının üzerine yazılır,
Ø Yaşam
bulguları sık aralıklarla (2-3dakikada bir) değerlendirilir
Ø Hızla
sevk edilmesi sağlanır.
İç
kanamalarda ilkyardım:
İç kanamalar, şiddetli travma,
darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir. Hasta/yaralıda şok
belirtileri vardır. İç kanama şüphesi olanlarda aşağıdaki uygulamalar
yapılmalıdır:
Ø Hasta/yaralının
bilinci ve ABC si değerlendirilir,
Ø Tıbbi
yardım istenir (112)
Ø Üzeri
örtülerek ayakları 30 cm
yukarı kaldırılır,
Ø Asla
yiyecek ve içecek verilmez,
Ø Hareket
ettirilmez (özellikle kırık varsa),
Ø Yaşamsal
bulguları incelenir,
Ø Sağlık
kuruluşuna sevki sağlanır.
Hangi
durumlarda boğucu sargı (turnike) uygulanmalıdır?
Ø Çok
sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı
durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),
Ø Yaralı
güç koşullarda bir yere taşınacaksa,
Ø Uzuv
kopması varsa,
Ø Baskı
noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa
Boğucu sargı uygulaması kanamanın
durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır. Ancak eskisi kadar
sık uygulanmamaktadır. Çünkü uzun süreli turnike uygulanması sonucu doku
harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybına neden olunabilir.
Boğucu
Sargı (turnike) uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır?
Ø Turnike
uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8–10 cm olmalı,
Ø Turnike
uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalı,
Ø Turnikeyi
sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir,
Ø Turnike
kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz,
Ø Turnike
uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez,
Ø Turnike
uygulamasının yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine
asılmalı,
Ø Uzun
süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-20
dakikada bir turnike gevşetilmeli,
Ø Turnike
uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu
bölgeye uygulanır.
Ø Turnike,
kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak önkol ve bacağa el ve
ayağın beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz. Uzuv kopması durumlarında,
önkol ve bacağa da turnike uygulanabilir
BOĞUCU
SARGI (TURNİKE) UYGULAMA TEKNİĞİ
1-
İlk yardımcı eline geniş, kuvvetli ve esnemeyen bir sargı alır,
2- Şerit yarı uzunluğunda katlanır, uzuv
etrafına sarılır,
3- Bir ucu halkadan geçirip çekilir ve iki
ucu bir araya getirilir,
4- Kanamayı tamamen durduracak yeterlikte sıkı
bir bağ atılır,
- Sargının içinden
sert cisim (kalem gibi) geçirilir ve uzva paralel konuma getirilir,
- Kanama durana
kadar sert cisim döndürülür,
5-
Sert cisim uzva dik konuma getirilerek sargı çözülmeyecek şekilde tespit
edilir,
6-
Hasta/yaralının elbisesinin üzerine, adı
ve turnikenin uygulandığı zaman (saat ve dakika) yazılı bir kart iğnelenir,
7-
Çok sayıda yaralı olduğunda, yaralının alnına rujla veya sabit kalemle
“turnike” veya “T” harfi yazılır,
8-
Hasta/yaralı pansuman ve turnikesi görülecek şekilde battaniye ile sarılır,
9-
Turnike 15-20 dakika aralıklarla gevşetilir, sonra tekrar sıkılır.
Eğer; uzuv kopması
var ise;
1- Kopan parça temiz su geçirmez ağzı
kapalı bir plastik torbaya yerleştirilir,
2-
Kopan parçanın konduğu torba buz içeren ikinci bir torbanın içine konur,
3-
Kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra,
içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya ya da kovaya
konulur. Bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve
soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur.
4- Torba hasta/yaralı ile aynı vasıtaya
konur, üzerine hastanın adı ve soyadını yazılır, en geç 6 saat içinde sağlık
kuruluşuna sevk edilir,
5-
Tıbbi
birimler haberdar edilir (112).
Şok nedir?
Kalp-damar sisteminin yaşamsal
organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon
düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir.
Kaç çeşit şok
vardır?
Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır:
Ø Kardiyojenik
şok (Kalp kökenli)
Ø Hipovolemik
şok (Sıvı eksikliği)
Ø Toksik
şok (Zehirlenme ile ilgili)
Ø Anaflaktik
şok (Alerjik)
Şok belirtileri
nelerdir?
Ø Kan
basıncında düşme
Ø Hızlı
ve zayıf nabız
Ø Hızlı
ve yüzeysel solunum
Ø Ciltte
soğukluk, solukluk ve nemlilik
Ø Endişe,
huzursuzluk
Ø Baş
dönmesi,
Ø Dudak
çevresinde solukluk ya da morarma
Ø Susuzluk
hissi
Ø Bilinç
seviyesinde azalma
Şokta ilkyardım
uygulamaları nelerdir?
Ø Kendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır,
Ø Hasta/yaralı
sırt üstü yatırılır,
Ø Hava
yolunun açıklığı sağlanır,
Ø Hasta/yaralının
mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır,
Ø Varsa
kanama hemen durdurulur,
Ø Şok
pozisyonu verilir,
Ø Hasta/yaralı
sıcak tutulur,
Ø Hareket
ettirilmez,
Ø Hızlı
bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112),
Ø Hasta/yaralının
endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır.
Şok
pozisyonu nasıl verilir?
Ø Hasta/yaralı
düz olarak sırt üstü yatırılır,
Ø Hasta/yaralının
bacakları 30cm kadar yukarı kaldırılarak, bacakların altına destek konulur
(Çarşaf, battaniye yastık, kıvrılmış giysi vb.),
Ø Üzeri
örtülerek ısıtılır,
Ø Yardım
gelinceye kadar hasta / yaralının yanında kalınır,
Ø Belli
aralıklarla (2–3 dakikada bir) yaşam
bulguları değerlendirilir.
Doğal
deliklerden çıkan kanamalarda ilkyardım:
Burun kanaması:
Ø Hasta/yaralı
sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
Ø Oturtulur,
Ø Başı
hafifçe öne eğilir,
Ø Burun
kanatları 5 dakika süre ile sıkılır,
Ø Uzman
bir doktora gitmesi sağlanır.
Kulak
kanaması:
Ø Hasta/yaralı
sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
Ø Kanama
hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,
Ø Kanama
ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır,
Ø Bilinci
yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak
üzerine yan yatırılır,
Ø Kulak
kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı
kanama örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir.